Người thừa kế mất tích là người được thừa hưởng tài sản một cách hợp pháp nhưng không có thông tin và không thể liên lạc được với họ trong thời gian dài.
Hiện nay, trường hợp này trên thực tế xảy ra rất phổ biến và gây khó khăn rất nhiều cho các đồng thừa kế còn lại có thể tiến hành các thủ tục để khai nhận phân chia đối với di sản mà người chết để lại.
Theo quy định của pháp luật sau khi một người chết mà có để lại di sản thừa kế thì người thừa kế (các đồng thừa kế) sẽ tiến hành thủ tục khai nhận và phân chia di sản của người chêt để lại (cần tất cả các đồng thừa kế tham gia ký giấy tờ) để xác định quyền lợi của mình trong khối di sản mà người chết để lại. Tuy nhiên, nếu có một trong các đồng thừa kế đã mất tích, không rõ liên lạc nhiều năm thì người có quyền, lợi ích liên quan có thể yêu cầu Tòa án có thẩm quyền tuyên bố người đó mất tích theo quy định, từ đó để có cơ sở thực hiện hồ sơ khai nhận và phân chia di sản thừa kế theo quy định.
1/ Điều kiện để tuyên bố một người mất tích:
Căn cứ Điều 68 Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 điều kiện để tuyên bố một người mất tích gồm:
- Khi một người biệt tích 02 năm liền trở lên, mặc dù đã áp dụng đầy đủ các biện pháp thông báo, tìm kiếm theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự nhưng vẫn không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan, Tòa án có thể tuyên bố người đó mất tích.
- Thời hạn 02 năm được tính từ ngày biết được tin tức cuối cùng về người đó; nếu không xác định được ngày có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được tính từ ngày đầu tiên của tháng tiếp theo tháng có tin tức cuối cùng; nếu không xác định được ngày, tháng có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được tính từ ngày đầu tiên của năm tiếp theo năm có tin tức cuối cùng
2/ Hậu quả pháp lý sau khi tuyên bố một người mất tích:
Khi tòa án tuyên bố một người mất tích sẽ xác định người quản lí tài sản cho người đó, theo quy định tại Điều 69 Bộ luật dân sự 2015 như sau:
“Điều 69. Quản lý tài sản của người bị tuyên bố mất tích
Người đang quản lý tài sản của người vắng mặt tại nơi cư trú quy định tại Điều 65 của Bộ luật này tiếp tục quản lý tài sản của người đó khi người đó bị Tòa án tuyên bố mất tích và có các quyền, nghĩa vụ quy định tại Điều 66 và Điều 67 của Bộ luật này.
Trường hợp Tòa án giải quyết cho vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố mất tích ly hôn thì tài sản của người mất tích được giao cho con thành niên hoặc cha, mẹ của người mất tích quản lý; nếu không có những người này thì giao cho người thân thích của người mất tích quản lý; nếu không có người thân thích thì Tòa án chỉ định người khác quản lý tài sản.”
3/ Phân chi di sản thừa kế khi Tòa án đã tuyên bố đối với người mất tích:
Như vậy, nếu Tòa án tuyên bố một người trong các đồng thừa kế mất tích thì các đồng thừa kế và người được tòa án xác định là người quản lý tài sản cho người mất tích có thể ra các tổ chức hành nghề công chứng hoặc UBND xã, phường nơi có sản để làm thủ tục phân chia di sản thừa kế hoặc các bên có thể yêu cầu Tòa án phân chia di sản theo quy định.
4/ Giao lại tài sản cho người mất tích sau khi người này trờ về:
Sau khi tòa án tuyên bố một người mất tích thì sẽ chỉ định một người quản lý tài sản của người đó. Người quản lý sẽ có nghĩa vụ trả lại tài sản sau khi người mất tích trở về theo quy định tại khoản 4 Điều 66 Bộ luật dân sự 2015 quy định về nghĩa vụ của người quản lý tài sản của người vắng mặt tại nơi cư trú:
“4. Giao lại tài sản cho người vắng mặt khi người này trở về và phải thông báo cho Tòa án biết; nếu có lỗi trong việc quản lý tài sản mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.”
5/ Yêu cầu tuyên bố người đồng thừa kế chết và phân chia di sản của người đồng thừa kế chết:
Trong trường hợp sau 3 năm kể từ ngày tuyên bố mất tích mà người này vẫn biệt tích thì người có quyền và nghĩa vụ liên quan có thể yêu cầu tòa án tuyên bố chết với người mất tích.
Về giải quyết tài sản của người tuyên bố là đã chết: Căn cứ tại khoản 2 Điều 72 Bộ luật dân sự 2015 quy định như sau:
“2. Quan hệ tài sản của người bị Tòa án tuyên bố là đã chết được giải quyết như đối với người đã chết; tài sản của người đó được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế.”